Echtscheiding ondernemers
De verdeling van bezittingen en schulden, de fiscale gevolgen, en de eventuele rechten van de ex-partner op de onderneming moeten bij een scheiding zorgvuldig worden bekeken om onaangename verrassingen te voorkomen. Het zakelijke vermogen kan, met name afhankelijk van de rechtsvorm, nauw verweven zijn met het privé-eigendom. Er kan een bedrijfspand zijn dat eigendom is van de beide echtgenoten maar dat wordt verhuurd aan de vennootschap.
Bij een eenmanszaak is er geen onderscheid tussen zakelijk en privé-vermogen. Alle eigendommen en schulden van de eenmanszaak worden gezien als te verrekenen prive-vermogen.
Deskundige hulp met veel ervaring
Het is van essentieel belang om in dit proces deskundige hulp in te schakelen van een advocaat en te bekijken waar beide partners staan en wat de gevolgen van de echtscheiding zijn. Of u nu een geregistreerd partnerschap hebt, huwelijkse voorwaarden opgesteld hebt of in gemeenschap van goederen getrouwd bent, de juridische gevolgen dienen in kaart te worden gebracht.
De Invloed van een Echtscheiding op de Onderneming
Wanneer u als ondernemer gaat scheiden, is de kans groot dat de onderneming, of het nu een eenmanszaak, besloten vennootschap (B.V.) of v.o.f. / maatschap betreft, een belangrijk onderwerp van discussie wordt in de scheiding. Of u het zakelijk vermogen moet verdelen of een aandeel van de ex-partner in het bedrijf moet afkopen, de juridische en zakelijke gevolgen kunnen groot zijn.
De gevolgen van de scheiding zijn afhankelijk van de rechtsvorm van uw onderneming. Het bedrijf kan deel uitmaken van de gemeenschap van goederen, wat betekent dat de onderneming als gemeenschappelijk bezit wordt beschouwd. Misschien ook bent u beiden aandeelhouder, of vennoten.
Een echtgenoot kan bij de onderneming zijn betrokken doordat hij of zij in loondienst van de vennootschap is. Als dat na echtscheiding niet langer gewenst of mogelijk is dan moet de beëindiging van de arbeidsovereenkomst ook onderdeel zijn van de afspraken die worden gemaakt als de echtgenoten gaan scheiden.
Om de invloed van een echtscheiding op uw bedrijf in kaart te brengen is het verstandig dat u zich wendt tot een ervaren advocaat.
Huwelijkse Voorwaarden: Voorkom ongewenste situaties
Als ondernemer is het van groot belang om huwelijkse voorwaarden te hebben. Huwelijkse voorwaarden kunnen bescherming bieden tegen het moeten delen van de waarde van de onderneming in geval van een scheiding. Het stelt u in staat om bepaalde bezittingen, zoals een eigen bedrijf, privé te houden.
Zonder huwelijkse voorwaarden geldt de regeling van de algehele gemeenschap van goederen of die van een beperkte gemeenschap, en worden zowel privébezittingen als zakelijke bezittingen als gemeenschappelijk bezit beschouwd.
Als u huwelijkse voorwaarden heeft opgesteld, is het mogelijk om een beperkte gemeenschap af te spreken. Dit betekent dat alleen het vermogen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd, wordt gedeeld, terwijl het privé-eigendom – zoals de onderneming die vóór het huwelijk is gestart – buiten de afrekening blijft. Dit kan u beschermen tegen een aanspraak van uw ex-partner op de waarde van uw bedrijf. Ook kunt u afspreken dat een onderneming altijd buiten de verrekening valt.
Als u geen huwelijkse voorwaarden hebt en u bent na 1 januari 2018 met elkaar gehuwd dan bent u volgens de wet in beperkte gemeenschap getrouwd.
Dit betekent dat alleen de bezittingen en schulden die tijdens het huwelijk zijn opgebouwd, verdeeld moeten worden, terwijl eerder opgebouwde bezittingen en schulden privé blijven. Als de onderneming voor het huwelijk al bestond valt deze buiten de beperkte gemeenschap maar wel moet de ondernemer volgens de wet een redelijke vergoeding betalen aan de gemeenschap. Veel problemen kunnen worden voorkomen wanneer al tijdens het huwelijk de echtgenoten afspreken hoe hoog die redelijke vergoeding is, bijvoorbeeld een bepaald percentage van de winst.
Bij ontbinding van een geregistreerd partnerschap gelden in principe dezelfde uitgangspunten als bij een scheiding.
Algehele gemeenschap van Goederen vs. Beperkte Gemeenschap
Bij een scheiding van een huwelijk in algehele gemeenschap van goederen, worden zowel privébezittingen als het vermogen van de onderneming gedeeld. Dit betekent dat het ondernemingsvermogen ook deel uitmaakt van de verdeling. Bij een beperkte gemeenschap is dat alleen zo wanneer de onderneming tijdens huwelijk is ontstaan.
Wanneer een ondernemer gaat scheiden en de eigen zaak in de gemeenschap van goederen valt, kunnen de gevolgen ingrijpend zijn voor de zakelijke situatie en daarmee voor de vraag of het bedrijf blijft voorbestaan. Men moet dan in ieder geval de ex-partner uitkopen.
Met huwelijkse voorwaarden kunt u uitsluiten dat de onderneming in een gemeenschap of verrekening valt. Dit voorkomt dus dat de waarde van de onderneming moet worden verdeeld. Het is belangrijk dit heel duidelijk in de huwelijkse voorwaarden te omschrijven om discussie bij echtscheiding te voorkomen.
In de praktijk zorgt dit ervoor dat de onderneming privé-eigendom blijft, zonder dat uw ex-partner hier een claim op kan leggen. Ook met een periodiek verrekenbeding kunt u tijdens het huwelijk afspraken maken over de verdeling van inkomsten en vermogen, wat een eventuele toekomstige scheiding makkelijker kan maken.
Wat de gevolgen voor u zijn als u gaat scheiden hangt dus af van uw specifieke situatie. Onze ervaren echtscheidingsadvocaat kan u duidelijkheid verschaffen over waar u staat en kunt verwachten.
De Waardering van de Onderneming
De waardering van de onderneming is vaak een van de belangrijkste en moeilijkste onderdelen van een echtscheiding voor ondernemers. Of het nu gaat om de waarde van een eenmanszaak, B.V. of maatschap of een andere rechtsvorm, de hoogte van de waarde daarvan speelt een cruciale rol in de verdeling van het vermogen bij scheiding. Deze waarde moet zorgvuldig worden vastgesteld, bijvoorbeeld door een onafhankelijke expert.
Waardebepaling moet niet alleen plaatsvinden als de aandelen in een algehele of beperkte gemeenschap van goederen vallen maar ook als er in huwelijkse voorwaarden een finaal verrekenbeding is opgenomen, inhoudende dat echtgenoten bij echtscheiding afrekenen alsof zij in gemeenschap van goederen zijn gehuwd, en de onderneming niet van de verrekening is uitgesloten.
Bij ondernemingen van enige omvang is het een te simpel uitgangspunt uit te gaan van het eigen vermogen op de balans. Er zijn meerdere waarderingsmethoden waarbij ook wordt gekeken naar de toekomstverwachtingen in de branche, toekomstige kasstromen, de vraag of het resultaat van de onderneming in overwegende mate afhankelijk is van de persoon van de ondernemer en een eventuele "stille reserve". Van een stille reserve is sprake als één van de activa van de onderneming een hogere waarde heeft dan het bedrag waarvoor deze op de balans staat. Dat doet zich met name voor bij (bedrijfs-)onroerend goed. Er moet verder worden vastgesteld of er sprake is van goodwill. Ook is van belang of het aandelenpakket een meerderheids- of minderheidsbelang is en of er dus nog eventuele andere aandeelhouders betrokken zijn bij de regeling. Uiteraard gaat het bij een echtscheiding alleen om het aantal aandelen dat in bezit is van de ex-partner. Methodes die kunnen worden toegepast bij de bepalen van de waarde, ook bij echtscheiding, zijn de intrinsieke waarde methode, de verbeterde rentabiliteitsmethode en de Discounted Cash Flow (DFC) methode. Deze manieren van bedrijfswaardering moeten worden gedaan door een deskundige, zoals een accountant of waarderingsspecialist.
Soms is in de statuten vastgesteld hoe te handelen bij de waardebepaling van de aandelen van een vennootschap.
Bij de waardebepaling moeten ook eventuele (latente) fiscale claims in kaart gebracht worden, die van invloed zijn bij het bepalen van de waarde van de onderneming.
Als een ondernemer in zijn B.V. een stamrechtvergoeding heeft ondergebracht dan dient te worden vastgesteld of deze stamrechtvoorziening geheel of gedeeltelijk als verknocht is aan te merken. Is de stamrechtvoorziening verknocht dan deelt de andere echtgenoot daar niet in.
Als er sprake is van een B.V. waarvan beide echtgenoten c.q. partners aandelen bezitten, moet allereerst een keuze worden gemaakt of het mogelijk is de aandelenverdeling zo te laten en samen de onderneming voort te zetten. Als dat niet mogelijk is ligt de vraag voor of de ene echtgenoot de aandelen van de andere echtgenoot kan overnemen en deze partner uitkopen of dat er moet worden verkocht.
In al deze gevallen moet de waarde van de aandelen correct worden vastgesteld. Niet zelden leidt dit tot discussie.
Ook is van belang of voor de uitkoop van de partner een financiering moet worden aangegaan waardoor mogelijk het voortbestaan van de onderneming in gevaar komen zal. Als de netto-waarde van de aandelen bijvoorbeeld kan worden verrekend met een eigen woning die de andere partner dan in eigendom krijgt en in kan blijven wonen, dan is geen financiering nodig.
Als er sprake is van een vennootschap onder firma (v.o.f.) waarvan de echtgenoten tijdens huwelijk de vennoten waren en het gezamenlijk voortzetten van de onderneming na scheiden is geen optie dan moet er ook afwikkeling van de v.o.f. plaatsvinden. Zijn er meerdere vennoten en treedt één van de echtgenoten uit, dan moet aan de hand van het v.o.f.-contract worden vastgesteld hoe om te gaan met het aandeel van de uittredende vennoot. Ook daarvan moet dan de waarde worden vastgesteld.
Jaarrekeningen / Aandeelhoudersovereenkomst
Indien u een eigen bedrijf heeft en geconfronteerd wordt met een echtscheiding is het van groot belang een advocaat te zoeken die ruime ervaring heeft hiermee.
Van belang is dat u een advocaat zoekt die de rechten van de ex partners voor u in kaart brengt en ook oog heeft voor wat er verder met de onderneming gebeurt.
Een ondernemer bijstaan in zijn of haar echtscheiding vergt ook andere kennis dan een "normale" echtscheiding.
Het kunnen lezen van jaarrekeningen en kennis van aandeelhoudersovereenkomsten en statuten is een belangrijke vaardigheid voor een advocaat die echtscheiding voor ondernemers behandelt.
Fiscale gevolgen van een Scheiding voor Ondernemers
Naast de juridische aspecten van de echtscheiding, moeten ondernemers ook rekening houden met de fiscale gevolgen. De verdeling van zakelijke bezittingen kan invloed hebben op de belastingaangifte, fiscale aftrekposten en andere fiscale regelingen.
Als uw partner ook aandelen in de vennootschap heeft, kunnen er fiscale gevolgen zijn bij de verkoop of overdracht daarvan. De belasting op de winst van de onderneming kan van invloed zijn op de uiteindelijke verdeling van de bezittingen.
Soms is het mogelijk om belastingheffing bij overdracht van aandelen van de ene echtgenoot aan de andere echtgenoot te voorkomen althans uit te stellen. Dat kan door gebruik te maken van de mogelijkheid van een juridische splitsing zonder belastingheffing. Deze mogelijkheid is opgenomen in het Besluit van de Belastingdienst van 9 maart 2018 (nr. 2018-27139). De Belastingdienst moet wel toestemming geven. Bij toepassing van deze mogelijkheid wordt een vennootschap, waarvan de aandelen zich in een huwelijksgemeenschap bevinden, juridisch gesplitst in een vennootschap met een zogenoemde materiële onderneming en een vennootschap met beleggingsvermogen. De splitsing vindt plaats om bij een verdeling van een huwelijksgemeenschap de aandelen in de vennootschap met de onderneming te kunnen toebedelen aan de echtgenoot die deze (middellijk) gaat voortzetten en de vennootschap met het beleggingsvermogen toe te bedelen aan de niet voortzettende echtgenoot. Het vormgeven van deze structuur moet wel binnen 2 jaar na het indienen van het verzoekschrift echtscheiding plaatsvinden. Evident is dat deze constructie in veel gevallen financieel niet mogelijk is.
Het is van groot belang om deskundig advies in te winnen over de fiscale aspecten als u gaat scheiden of een geregistreerd partnerschap wilt laten ontbinden, zodat u geen onnodige of onverwachte belastinglasten hebt.
Het Verrekenbeding: Voorkomt dat Financiële Problemen?
Een periodiek verrekenbeding is een andere belangrijke regeling die u kunt laten opstellen in de huwelijkse voorwaarden. Dit beding moet ervoor zorgen dat u tijdens het huwelijk de financiële situatie regelmatig afstemt en eventuele bedragen verrekent, zoals het inkomen of de waarde van het vermogen van de onderneming.
Hierdoor wordt het gemakkelijker om bij een eventuele echtscheiding te bepalen welk gedeelte van het vermogen aan de ex-partner toebehoort.
Met zo'n verrekenbeding kunnen eventuele scheidingen minder onoverkomelijk worden. De waarde van het vermogen wordt vooraf vastgesteld, wat voorkomt dat u voor verrassingen komt te staan. Dit voorkomt grote financiële problemen en maakt het gemakkelijker om tot een eerlijke verdeling van het vermogen te komen.
Helaas blijkt echter in de praktijk dat men vaak niet tot tussentijdse verrekening overgaat waardoor de eigen onderneming alsnog een groot struikelblok kan zijn als men gaat scheiden. Als er niet periodiek is verrekend bepaalt de wet dat in principe het bij scheiding aanwezig vermogen vermoed wordt te zijn ontstaan uit overgespaarde inkomsten, zodat de waarde van de onderneming alsnog moet worden gedeeld. Tegenbewijs is mogelijk maar dat kan tot oeverloze discussie leiden en vaak is ook niet meer alle administratie voorhanden om tegenbewijs te leveren. Conclusie is dat een periodiek verrekenbeding alleen problemen voorkomt wanneer dit ook jaarlijks wordt uitgevoerd.
Als u in de huwelijkse voorwaarden een finaal verrekenbeding heeft opgenomen dan is van belang of de onderneming van de verrekening is uitgesloten. Is dat niet zo dan heeft de ex-partner recht op de helft van de waarde hiervan.
Met name ook voor een ondernemer geldt: voorkomen is beter dan genezen. Laat u dus goed informeren door een advocaat of notaris als u huwelijkse voorwaarden opstelt.
Kinder- en partneralimentatie
Ook als ondernemer bent bent u, als u daar draagkracht voor heeft, verplicht alimentatie te betalen. Daarvoor geldt in principe dezelfde methode als bij elke andere scheiding. Wat wel verschilt is de beantwoording van de vraag hoe de draagkracht van de ondernemer wordt bepaald. Is men is loondienst dan geeft de loonstrook en jaaropgave van de werknemer duidelijkheid voor het berekenen van de alimentatie.
Bij een eenmanszaak zijn de (verwachte) winst en de vrij beschikbare kasstromen in principe bepalend tenzij er reserveringen nodig zijn om investeringen te doen. Van belang is dat de juiste prognoses van de onderneming worden opgesteld.
Bij een besloten vennootschap of andere rechtsvorm waarbij men in staat is zelf te bepalen welk inkomen men zich laat uitkeren is dat anders. Niet het salaris dat u als DGA ontvangt is zondermeer uitgangspunt voor de berekening van de alimentatie. Naast het vaststellen van dat salaris moet worden beoordeeld of, in aanmerking nemende toekomstige (noodzakelijke) reserveringen, u zich niet meer zou kunnen laten uitkeren hetzij door een hoger salaris te laten betalen hetzij door een dividend-uitkering. Ook hier is van belang dat de continuïteit van de onderneming niet in gevaar komt als meer dividend wordt uitgekeerd of een hoger salaris wordt uitbetaald. Ook moet een dividenduitkering voldoen aan de zgn. dividendtoets van artikel 2:216 BW.
Ander punt van belang bij ondernemers is nog het vaststellen van de behoefte aan alimentatie bij de ex-partner of een (minderjarig) kind, welke wordt gebaseerd op het inkomen (salaris en dividend) waarvan men tijdens huwelijk heeft geleefd. Daarbij wordt ook rekening gehouden met een eventuele rekening-courantschuld. Als deze is ontstaan doordat daarmee prive-uitgaven zijn gedaan dan tellen ook deze uitgaven mee bij het bepalen van de behoefte aan alimentatie, zowel voor kinder- als voor partneralimentatie.
Pensioen van de ondernemer
Allereerst is van belang of u huwelijkse voorwaarden heeft gemaakt waarin verdeling van pensioen is uitgesloten. Is dat het geval dan heeft de echtscheiding geen invloed op het pensioen.
Als het pensioen wel verdeeld moet worden dan heeft de ondernemer vaak een andere positie. Veelal is pensioen in het eigen bedrijf opgebouwd. Dit was mogelijk tot 1 juli 2017. Heeft de ondernemer het tot die datum in eigen beheer opgebouwd pensioen in het eigen bedrijf gelaten dan moet dat pensioen worden verevend volgens de Wet Verevening Pensioenrechten.
Maar na de scheiding is de ex-partner niet meer bij de onderneming betrokken en heeft geen zicht op of zeggenschap over dit verevend pensioenbedrag. Wie zegt dat op het moment dat het pensioen moet worden uitgekeerd de BV bestaat? Wat als de ondernemer geld gaat uitlenen of risicovol gaat beleggen, waardoor er straks onvoldoende geld in de B.V. is om daadwerkelijk pensioen te kunnen uitkeren. De ex-partner zou dan een onredelijk risico lopen voor zijn/haar pensioenrechten.
De Hoge Raad heeft de ex partner hiervoor een "tegemoetkoming" geboden: deze kan verlangen dat de pensioenaanspraak van de ex-partner verplicht moet worden afgestort bij een pensioenverzekeraar.
Afstorting kan niet worden verlangd als de ondernemer kan aantonen dat het voortbestaan van zijn eigen bedrijf of zijn eigen pensioen in gevaar komt als hij verplicht wordt tot afstorting. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de vraag of er voldoende liquide middelen zijn voor de afstorting maar ook of, als er niet voldoende liquide middelen zijn, of het mogelijk is op een andere manier wel voldoende liquide middelen vrij te maken, zonder dat de continuïteit van de B.V. in gevaar komt. Dat zou bijvoorbeeld het geval kunnen zijn als er een onroerend goed eigendom van de B.V. is met een aanzienlijke overwaarde. Daarop kan dan een extra hypotheek worden gevestigd als tenminste de extra rentelasten door de onderneming kunnen worden gedragen.
Optie kan ook zijn te onderzoeken of het mogelijk is dat de ondernemer (via de B.V.) een pensioenregeling afsluit bij een verzekeraar.
Deskundige advocaat met verstand van cijfers
Besluiten u en uw ex-partner tot een echtscheiding en denkt u dat een gemeenschappelijk verzoek echtscheiding mogelijk is, dan is het van groot belang om samen met een deskundige advocaat goede afspraken te maken over de verdeling van bezittingen, alimentatie, en eventuele andere financiële verplichtingen. Voordeel van het maken van onderlinge afspraken is dat u er geen langdurige en kostbare procedure volgt en er niet het risico bestaat dat er een hoger beroep wordt ingesteld omdat één van de echtgenoten het niet eens is met de beslissing van de rechter.
Of u nu besluit om uw ex-partner uit te kopen, de onderneming te verkopen, of de waarde te delen, het is belangrijk om alles goed vast te leggen. Een eigen bedrijf is veelal een complicerende factor. Alleen een advocaat met ervaring met de afhandeling dan wel verdeling van ondernemingsvermogen is in staat uw belangen optimaal te behartigen.
Daarnaast moeten er afspraken worden gemaakt over de andere vermogensbestanddelen (zowel bezittingen als schulden) die moeten worden verdeeld of verrekend. In dat verband kunnen vergoedingsrechten van belang zijn. Een vergoedingsrecht ontstaan als met privégeld is geïnvesteerd in gemeenschappelijk vermogen of met gemeenschappelijk vermogen is geïnvesteerd in een onroerend goed of andere bepaalde zaken die prive-eigendom zijn van één van de echtgenoten.
Bij ondernemers kan een vergoedingsrecht spelen als er investeringen zijn gedaan bij de oprichting of exploitatie van de vennootschap, aankoop van aandelen of vermogensbestanddelen van een eenmanszaak. Het vaststellen van de hoogte van een vergoedingsvordering is vaak zeer complex omdat een dergelijk vergoedingsrecht vaak jaren geleden is ontstaan en het goed waarin is geïnvesteerd in waarde is gewijzigd.
Ook moet worden vastgesteld of er partneralimentatie betaald moet worden. Als er kinderen zijn, moet er ook een regeling worden getroffen voor de zorg en opvoeding en de kinderalimentatie. De omvang van de zorgregeling bepaalt mede het bedrag dat de alimentatieplichtige ouder moet betalen.
Een advocaat kan helpen bij het opstellen van een eerlijke regeling en het berekenen van de kinder- en partneralimentatie op basis van het inkomen van beide partners.
Ondernemen na de Scheiding
Als ondernemer is het belangrijk om na de scheiding weer vooruit te kijken. Dat is niet makkelijk omdat een echtscheiding veelal een turbulente tijd is waar ook veel emoties bij komen kijken. Maar het bedrijf moet immers blijven draaien en wellicht heeft u ook personeel dat van uw bedrijf afhankelijk is. Wanneer men niet juist wordt geadviseerd kan dan grote gevolgen hebben. De hulp van een gespecialiseerd advocaat hierbij is onmisbaar.
De onderneming kan in bepaalde gevallen financieel in gevaar komen door de scheiding, maar met een goede waardering, de juiste afspraken en deskundig advies kunnen de negatieve gevolgen beperkt worden. Het is in het belang van beide partners wanneer zij hier samen uitkomen. Veelal is de ex-partner mede afhankelijk van partneralimentatie, die alleen betaald kan worden als de onderneming kan voortbestaan.
Als u een eenmanszaak heeft, dient u ervoor te zorgen dat het bedrijf in stand blijft.
Bij een B.V. kan het nodig zijn om de aandelen te herstructureren, zeker als uw partner aandeelhouder was.
In beide gevallen geldt dat het belangrijk is om de belangen van het bedrijf goed te beschermen en vooruit te blijven kijken.
Conclusie: Goede Voorbereiding is zeer verstandig wanneer u een onderneming heeft.
Bent u als ondernemende partner van plan om te gaan trouwen, regel dat zoveel mogelijk vooraf. Laat u goed voorlichten door een advocaat of notaris. Hierboven is uitgelegd dat het in uw voordeel kan zijn als u vooraf de zaken goed heeft geregeld.
Vraag vooraf advies aan een advocaat over de wet beperkte gemeenschap, het zijn van geregistreerd partners en de overige verschillende regels die er zijn.
Niets vooraf geregeld en een echtscheiding?
Schouten Advocaten is gespecialiseerd in echtscheidingen voor ondernemers. Met ruim 40 jaar ervaring hebben wij als advocaat echtscheidingen begeleid voor eenmanszaken, kleinere B.V.'s , grote B.V.'s met meerdere aandeelhouders, samenwerkende partners en partners werkzaam in een maatschap.
Vanwege de eveneens op kantoor aanwezige expertise op het gebied van ondernemingsrecht zijn wij in staat uw positie als scheidende ondernemers snel in kaart te brengen en u optimaal te begeleiden tijdens deze intense periode.
